Tijdens een week in de Franse Champagne-streek vraag ik me af: Waarom drinken wij alleen champagne tijdens festiviteiten?
Foto rechts: onze champagneproeverij in Épernay.
Bij onze rondleiding bij wijnhuis Champagne De Castellane vertelt onze gids dat dit door de Franse koning Lodewijk XIV (1638-1715) komt. In de 16e eeuw deed hij de uitspraak: ‘Champagne is de enige denkbare drank.’ Volgens GiftCompany.nl was ook de Franse general Napoleon Bonaparte (1769-1821) een grootverbruiker van deze drank, mede dankzij zijn goede vriend Jean-Remy Moët. De laatstgenoemde heeft het wijnhuis Moët & Chandon international allure gegeven. En in de Franse belle époque, aan het eind van de 19e eeuw, gold champagne met name in Parijs wederom als de belangrijkste drank. In deze periode stond de viering centraal, met daarbij dus champagne als drank.
Keldermeester Dom Pérignon
Die internationale allure die champagne nog steeds heeft, is duidelijk te zien op de Avenue de Champagne in Épernay. Het ene champagnehuis is nog mooier dan het andere, waarbij met name Moët & Chandon, Mercier en De Castellane erg opvallen in hun pracht en praal. Bij de eerstgenoemde staat bijvoorbeeld een standbeeld van de benedictijnse monnik Dom Pierre Pérignon. Volgens de Fransen heeft deze keldermeester van de abdij van Hautvillers in 1690 champagne ontdekt, dankzij zijn vinding om het koolzuur in wijn te bewaren.
Engelsen lieten champagne als eerst mousseren
De Grote Winkler Prins schrijft de ontdekking van champagne echter toe de Engelsen, die in de 17e eeuw veel wijnen uit de Champagne-streek invoerden. Voor die tijd waren champagnes dus niet mousserend. In ‘De meest complete wijnencyclopedie’ beaamt Tom Stevenson dit verhaal. Zo laat hij weten dat het bubbelen van de wijn komt doordat de fermentatie in de vrij koude Champagne-streek te vroeg stopte. Eenmaal in de fles en in de warme Engelse herberg begon het gisten opnieuw. Daarnaast beroept hij zich op het boek ‘Some observations concerning the ordering of wines’ uit 1662. Hierin schrijft Christopher Merret: ‘Onze wijnkuipers gebruiken tegenwoordig grote hoeveelheden suiker en melasse voor allerlei soorten wijnen om ze fris en schuimend te maken.’
Heldere champagne en mengen
Volgens Historia heeft Dom Pérignon de wijze om champagne te maken wel volmaakt. In de Middeleeuwen ontstond namelijk rivaliteit tussen de wijnboeren in de Bourgogne en de Champagne. De boeren uit de laatstgenoemde streek gingen zich toeleggen op witte wijn als concurrent voor de rode uit de Bourgogne-streek. Die witte wijn werd omwille van de smaak gemaakt van rode druiven. Daardoor was de kleur niet helderwit. Dom Pérignon ontdekte dat de wijn helderder bleef als de druiven voor de persing zo gaaf mogelijk werden gehouden.
Daarnaast heeft de monnik voor een kwaliteitsverbetering van de mousserende champagne gezorgd. Als eerste mengde hij wijnen van verschillende wijngaarden en druivensoorten, iets wat nu als essentieel wordt beschouwd voor de smaak van champagne, zo schreef Ewoud Sanders in 2003 voor NRC.
Meer grotten met champagne dan wegen
De methode die Dom Pérignon heeft ontwikkeld om de champagne heet ‘méthode champenoise’. Inmiddels gebruiken alle andere champagnehuizen dit, laat onze gids weten. “Dit vindt in de grotten plaats, onder de champagnehuizen. Hier slaan we champagne minimaal 3 jaar op. Er zijn dan ook meer grotten dan wegen in Épernay.” Overigens is de naam ‘champagne’ sinds 1891 beschermd: het mag alleen worden gebruikt voor mousserende wijnen in het Champagne-gebied in Frankrijk, die volgens de méthode champenoise worden geproduceerd.
Fietsen tussen druivenranken
De druiven om champagne te maken – pinot noir, pinor meunier (allebei blauwe druivenrassen) en chardonnay (wit) – komen uit het hele Champagne-streek. Via de Route touristisque de Champagne’ en enkele uitgezette fietsroutes kun je ze bewonderen. Zo fietsen we onder meer onder in de buurt van het nabijgelegen plaatsje Chouilly, waar de wijnboeren de chardonnaydruif telen. Overal staat aangegeven voor welk wijnhuis de druivenranken zijn bedoeld: grote en kleine wijnhuizen. Gezien het heuvelachtige landschap moeten we op een paar plekken nog flink klimmen.
Ook varen we met een boot over de Marne, waar we in de vallei allerlei wijngaarden kunnen bewonderen. In de aanlegplaats Cumières heeft een kunstenaar zelfs diverse beelden gemaakt, waarmee hij de verschillende stadia van de druiventeelt laat zien.
Champagneproeverij
De hele regio Épernay ademt champagne. Naast de vele champagehuizen is deze drank ook overal te koop en bieden diverse speciaalzaken een proeverij aan. Wij kiezen voor C Comme Champagne de Propriétaire, die de champagnes van 41 verschillende producenten uit de regio in zijn kelder heeft uitgestald. Zijn proeverij telt 6 verschillende champagnesoorten en iedere week plaatst hij de champagnes van andere producenten op de kaart. Wij kiezen 2 champagnes om mee naar huis te nemen: de lekkerste van de proeverij en degene uit de regio Chouilly, waar we hebben gefietst. Zo’n week in de Champagnestreek smaakt namelijk naar meer.